Rais William Ruto kuamuru kurejeshwa kwa huduma za bandari Mombasa kufuatia kuzinduliwa kwake, Mamlaka ya Bandari ya Kenya ilitoa notisi ya kushauri laini za meli na mawakala kwamba:

1/ Waagizaji wa mizigo wanaweza kuchagua njia yao ya usafiri, kumaanisha kuwa maagizo ya shehena ya SGR hayatatekelezwa tena.

2/ Waagizaji wa mizigo wanaweza kuchagua kibali chao, kumaanisha kwamba hawahitaji tena kibali kufanyika katika bohari za kontena za ndani za Nairobi au Naivasha.

Okoa Mombasa inatafsiri notisi hii kumaanisha kwamba yale yanayoitwa maagizo ya shehena ya SGR – ambayo yalitangazwa kuwa kinyume na katiba katika kesi hii ya mahakama – sasa yamebadilishwa. Tazama taarifa yetu kamili hapa.

Kwa maagizo hayo kubadilishwa, tunatoa wito kwa serikali kuondoa rufaa yake mara moja. Vinginevyo, Mahakama ya Rufaa inapaswa kutupilia mbali kesi kama ilivyopangwa.

Tarehe 25 Nov 2021, Mahakama ya Rufani ILITOA hoja ya serikali ya Februari 2021 ya kusimamisha (kuchelewesha) hukumu ya Mahakama Kuu ya Novemba 2020 iliyofutilia maagizo ya SGR.

Uamuzi huo Inamaanisha kuwa maagizo ya shehena ya SGR yanaendelea kutumika. Uamuzi wa Mahakama Kuu uliotangaza maagizo hayo kuwa kinyume cha sheria hautatekelezwa hadi rufaa kamili isikizwe.

Uamuzi unaruhusu KPA kuendelea na tabia yake ya kupinga ushindani ya kuwalazimisha Waagizaji kutoka nje kutumia SGR kusafirisha bidhaa zinazofika katika Bandari ya Mombasa. Waagizaji hawa hawawezi kuchagua njia nyingine yoyote ya kusafirisha mali zao.

Madai kwamba maagizo ya shehena yalikiuka haki za kijamii na kiuchumi za walalamikaji hayakuthibitishwa na hivyo yakatupiliwa mbali.

Madai kwamba Makubaliano ya Kuchukua au Kulipa yalikiuka Katiba yalikataliwa.

Maagizo ya shehena yalikuwa yanakiuka Katiba kwa kukosa ushirikishwaji wa umma na kutofuata taratibu za kiutawala za haki ilifanikiwa na maagizo yalifutwa.

Amri ya kutengua maagizo ilisitishwa kwa siku mia moja na themanini (180) ili kuwaruhusu walalamishi kurekebisha hali hiyo. Tazama hapa kwa uamuzi kamili.

30 Nov 2020, KPA iliomba kuzuiwa kwa amri za kubadilisha maagizo ya shehena iliyopatikana kukiuka Katiba na kusimamishwa kwa agizo hilo.

Kuu iliamua kwamba Mlalamishi alikuwa na muda wa kutosha aidha kutii rufaa ya mtoa hukumu dhidi ya hukumu hiyo.

Zaidi ya hayo, kwamba Mahakama ya Rufani ilikuwa na nafasi nzuri ya kuamua yake. Hati na ratiba za matukio na kwa hivyo palikuwa mahali pafaa pa kutafuta nyongeza au tofauti ya maagizo ya kukaa. Ombi lilitupiliwa mbali na gharama.

Tazama hapa kwa uamuzi huo.

KPA iliwasilisha ombi kwa Mahakama ya Rufaa ili kuthibitisha rufaa yake kuwa ya dharura. Ikikubaliwa, rufaa hiyo inaweza kusikilizwa kabla ya muda wa kukaa kwa siku 180 wa mahakama ya chini kuisha. Soma hoja na cheti cha kuunga mkono dharura hapa.

Makataa ya siku 180 yalimalizika tarehe 7 Mei, lakini mahakama kuu ilitoa zuio la dakika za mwisho kwa mahakama ya rufaa kuamua Mei 10 ikiwa itaharakisha rufaa ya KPA.

Kwa bahati mbaya, kikao cha mahakama ya rufaa mnamo Mei 10 kilighairiwa dakika za mwisho kwa sababu zisizo wazi. Mnamo tarehe 31 Mei 2021, Mahakama Kuu ilisitisha tena utekelezaji wa agizo lao la kusimamisha agizo la shehena ya SGR hadi kesi itakaposikilizwa tena.

Mahakama Kuu iliidhinisha KPA amri ya muda kuiruhusu kuendelea kutekeleza maagizo ya SGR hadi tarehe 30 Septemba 2021, itakapotoa uamuzi kuhusu ombi la mamlaka hiyo la kusimamisha kazi.

Mahakama Kuu ilitupilia mbali ombi la Mamlaka ya Bandari ya Kenya la kusitisha utekelezaji wa mahakama mnamo Novemba Hukumu ya 2020 iliyoamua kwamba maagizo ya shehena ya SGR yalikuwa kinyume cha sheria.

Hata hivyo, Mahakama pia ilitoa amri ya muda ya kusitisha uamuzi wake hadi tarehe 10 Nov 2021. Wakati huo, maagizo ya shehena ya SGR yataendelea kutumika. Zaidi ya hayo, tunatarajia kwamba Mahakama ya Rufani itatoa uamuzi kuhusu kesi hiyo kabla ya tarehe 10 Novemba 2021, ama ikibadilisha uamuzi wa Mahakama Kuu ya 2020.

Ikiwa haitafanya hivyo, hukumu ya Mahakama Kuu itaanza kutumika tarehe 10 Nov 2021. Soma uamuzi hapa.

Uamuzi hua uliotolewa tarehe 30 Septemba 2021 uliisha tarehe 10 Nov 2021. Kwa hivyo kuanzia tarehe 11 Nov 2021 chini ya uamuzi huu wa mahakama na sheria ya Kenya, waagizaji bidhaa sasa wako huru kuchagua njia zao za usafirishaji.

Tuliarifu KPA hivyo kupitia barua iliyotumwa tarehe 11 Nov 2021. Hata hivyo, inaonekana KPA walikuwa hawatii maagizo ya mahakama kwa kutarajia uamuzi kutoka kwa Mahakama ya Rufani.

Ombi la 159 ya 2018 ilipinga Kifungu katika makubaliano kati ya mlalamikiwa wa 3 (Kenya Ports Authority) na mlalamikiwa wa 4 (Shirika la Reli la Kenya). Kifungu hicho kilimlazimu mjibu maombi au mshatakiwa wa 3 kumkabidhi mshatakiwa wa 4 kama mtoa huduma, kiasi maalum cha mizigo na mizigo mengine kwa mujibu wa kuanza kwa shughuli za Reli ya Kiwango cha Kawaida (SGR) hadi kituo cha shehena cha Embakasi. Mshtaki wa 1 hadi wa 3 walidai kuwa Kifungu hicho kilikiuka masharti mbalimbali ya kikatiba ikiwa ni pamoja na haki za kimsingi na uhuru. Kwa jumla, walilalamika kuwa Kifungu hicho kinatishia haki za kijamii na kiuchumi za walalamishi na wakaazi wa Kaunti ya Mombasa chini ya kifungu cha 43 cha Katiba.

Ombi la Mahakama Kuu ya Mombasa nambari 201 la 2019 lilipinga maagizo mawili yaliyotolewa na mlalamikiwa 3 (Mamlaka ya Bandari ya Kenya) na kuelekezwa kwa wanachama wa mwombaji wa 4 (Kenya Transporters Association Limited) na yalikuwa kuhusu upakiaji wa shehena na uwekaji katika kituo cha kibali kwa zile mizigo inayowasili katika bandari ya Mombasa. Agizo la kwanza, lililotolewa Machi 15, 2019, lilifahamisha umma kwa jumla kwamba kuanzia tarehe ya agizo hilo, Kampuni au laini za meli hazitaruhusiwa kuidhinisha Mswada wa kupelekwa au kupokea shehena katika vituo vya Kusafirisha Mizigo (CFS) Agizo la pili, lililotolewa Agosti 3, 2019, lilisema kuwa mizigo yote iliyoagizwa kutoka nje kwa ajili ya kupelekwa Nairobi na maeneo ya pembezoni itawasilishwa na SGR na kuondolewa katika ICD – Nairobi. Ilijadiliwa na walalamishi kwamba maagizo hayo yaliunga mkono mienendo ya ukiritimba kuhusiana na usafirishaji wa kontena kutoka bandari ya Mombasa hadi maeneo mengine. Mlalamishi wa 4 alisema kuwa ilienda kinyume na Sheria ya Ushindani na Sheria ya Kulinda umma. Mlalamishi wa 4 aliongezea kuwa waagizaji wa mizigo walikuwa na haki ya kuchagua njia ya usafiri wa mizigo yao kutoka bandari ya Mombasa hadi mahali wapendavyo. Walisema kuwa maagizo hayo yalikiuka haki za kijamii na kiuchumi za wakaazi wa Mombasa na Kenya kwa jumla.

Ombi la Mahakama Kuu ya Mombasa Namba 159 la 2018 na Ombi la Mahakama Kuu ya Mombasa Namba 201 la 2019 liliunganishwa.

Yajibu lengo la Okoa Mombasa la kuimarisha ushiriki wa wenyeji juu ya maamuzi yanayoathiri rasilimali za ndani kwa:

• Kuonyesha ukiukaji wa ufanyaji maamuzi ambao hauhusishi ushirikishwaji wa umma hasa wale walioathiriwa zaidi na maamuzi.
• Kuimarisha ugatuzi kwa kudai kaunti kwa kuweka na kudhibiti umiliki wa rasilimali na rasilimali za kaunti ndani ya kaunti;
• Kutekeleza majukumu ya serikali. Katika kulinda, kukuza na kutimiza haki za kijamii na kiuchumi.